Patrzenie na świat

Dwa sposoby patrzenia na świat. Świat można postrzegać na dwa podstawowe sposoby:

Materialistyczny: Skupia się na tym, z czego składa się świat – atomy, cząstki, obiektywna rzeczywistość. Ten pogląd, dominujący w nowoczesnym świecie Zachodu od rewolucji naukowej, uznaje materialny substrat za najbardziej realny.

Zorientowany na działanie: Koncentruje się na tym, jak działać w świecie, opierając się na doświadczeniu, intencjonalności i celach. Ten pogląd, zgodny z fenomenologią i cybernetyką, traktuje percepcję jako aktywny proces, kształtowany przez nasze cele i wartości.

Twierdze, że zorientowany na działanie sposób jest pierwotny, ponieważ jesteśmy istotami nawigującymi, poruszającymi się od „tego, co jest” do „tego, co powinno być”. Percepcja nie jest bierna – to aktywny proces związany z uwagą, intencją i celami.

Kluczowe punkty, percepcja jest zależna od działania:

• Nie ma percepcji bez działania. Nawet patrzenie wymaga aktywności (np. ruchy oczu, kierowanie uwagi). To zgadza się z ekologicznym podejściem J.J. Gibsona, gdzie świat oferuje możliwości działania w zależności od celów.
• Przykład: W restauracji skupiasz się na swoich gościach lub kelnerze, a nie na przypadkowych osobach, bo Twoja uwaga jest skierowana na cel. To selektywne skupienie to forma działania.

Rama cybernetyczna:

• Opierając się na cybernetyce Norberta Wienera, opisujesz ramę percepcji z trzema elementami: punkt startowy (gdzie jesteś), cel (dokąd zmierzasz) i strategia dotarcia. To jak system naprowadzania rakiety, minimalizujący dystans do celu.
• Emocje działają jak mechanizmy korygujące: pozytywne wskazują na postęp, negatywne na odchylenia lub przeszkody.

Rzeczywistość fenomenologiczna:

• Husserl i Heidegger kwestionowali materializm, stawiając na pierwszym miejscu doświadczenie. Husserl widział percepcję jako intencjonalną, zawsze skierowaną na coś znaczącego. Heidegger poszedł dalej, utożsamiając byt z doświadczeniem zorientowanym na cel.
• Rzeczywistość to nie tylko materia, ale dynamiczna gra subiektywnego doświadczenia, działania i wartości. Świat „jaśnieje” (phainesthai) jako fenomeny, które przyciągają uwagę w zależności od celów.

Historie jako ramy:

• Historie to opisy ram percepcji. Opowiadają o podróży od punktu A do B, często z przeszkodami, które zmuszają do transformacji (np. podróż bohatera). Nawet prosta opowieść dziecka (np. o pójściu do szkoły i strachu przed psem) odzwierciedla tę strukturę.
• Historie pozwalają eksperymentować z ramami percepcji bez ryzyka, jak w filmach czy mitach.

Motywy jako subosobowości:

• Odrzucasz teorię popędów behawiorystów, opisując motywy (np. głód, pragnienie, złość) jako instynktowne cele lub subosobowości. Mogą one „zawładnąć” nami, zmieniając percepcję, wspomnienia i działania.
• Nietzsche twierdził, że „każdy popęd próbuje filozofować w swoim duchu”. Gdy złość Cię opanowuje, buduje cały światopogląd, skupiając się na dominacji i eliminując pozytywne wspomnienia.

Implikacje moralne i egzystencjalne:

• Łączysz to z biblijną opowieścią o upadku, gdzie pokusa Ewy, by stworzyć własne wartości, symbolizuje pychę próbującą obalić moralny porządek. „Grzech” (hamartia) to chybienie celu, źle skierowana intencja.
• Mądrość to dążenie do ścieżki, która poprawia zdolność określania lepszych celów, sprzyjając rozwojowi, a nie destrukcji.

Dlaczego zorientowany na działanie pogląd jest pierwotny?

• Doświadczenie: Świat doświadczamy jako znaczący krajobraz kształtowany przez cele, a nie jako surowe dane zmysłowe. Nawet nauka zakłada ramę wartości (np. poszukiwanie prawdy dla dobra ludzkości).
• Biologia: Nasz układ nerwowy jest dostrojony do działań zorientowanych na cel. System dopaminowy nagradza eksplorację, a ból i lęk sygnalizują zagrożenia.
• Praktyczność: Jako istoty nawigujące, musimy wiedzieć, jak działać, co jest bardziej naglące niż rozważanie, z czego składa się świat.

 

Kontrargumenty.

Materialistyczny pogląd może być broniony, bo:

• Sukces nauki: Redukcjonizm napędza postęp technologiczny i medyczny.
• Stabilność obiektywna: Oferuje uniwersalną podstawę, podczas gdy subiektywne doświadczenie wydaje się relatywne.
• Wyzwania filozoficzne: Równanie bytu z doświadczeniem (Heidegger) może być zbyt antropocentryczne.

Jednak, jak zauważyłeś, percepcja zależna od działania podważa ideę czysto obiektywnej rzeczywistości, bo nawet dane naukowe zależą od postrzegającego podmiotu w ramie wartości.

 

• Pytanie: Jak różnią się materialistyczny i zorientowany na działanie pogląd w kontekście życia pełnego sensu?
• Odpowiedź: Materializm może zredukować sens do epifenomenu, prowadząc do nihilizmu, bo stawia materię ponad doświadczenie. Pogląd zorientowany na działanie, oparty na fenomenologii i cybernetyce, widzi sens jako nieodłączny od działania skierowanego na cel. Poprzez ramę percepcji (od punktu A do B) harmonizuje z naszą biologiczną i psychologiczną rzeczywistością, wspierając entuzjazm i rozwój. Mądrość to dążenie do celów, które harmonizują osobiste powodzenie, dobro społeczne i długoterminową trwałość, jak w zabawie czy transformujących historiach.